KNPV-bijeenkomst 30 mei 2024

Klimaatverandering en Plantenziekten

Het weer heeft grote invloed op de teelt van gewassen: het bepaalt groei en opbrengst, maar ook de ontwikkeling van ziekten en plagen en onkruiden. Directe en indirecte effecten van klimaatverandering zijn dan ook van invloed op de plantgezondheid en op de Nederlandse landbouw.

Samenvatting

Uit de presentaties van vijf specialisten bleek hoe divers de impact van het veranderende klimaat is op de plantgezondheid in Nederland. Temperatuur en neerslag hebben niet alleen grote invloed op de groei van planten en gewassen, maar ook op de ontwikkeling van ziekten, plagen en onkruiden. Door de veranderende weersomstandigheden neemt de kans toe dat (nieuwe) schadelijke organismen, waaronder quarantaine-organismen, zich hier vestigen of zich sneller verspreiden. Ook dreigt verstoring van de synchronisatie tussen ziekten en plagen enerzijds en hun natuurlijke vijanden anderzijds door de hogere temperaturen van de afgelopen jaren. Weersextremen hebben ook invloed op de resistentie en weerbaarheid van planten. De weersomstandigheden zijn bovendien mede bepalend voor het effect van gewasbeschermingsmiddelen (zowel chemische als biologische). Geen wonder dus dat de klimaatverandering van grote invloed is op plantgezondheid. Om de gevolgen van de klimaatverandering het hoofd te bieden zijn innovatieve teeltaanpassingen en praktijkonderzoek nodig.

Sprekers

Agrometeorologisch specialist Erno Bouma gaf op de KNPV-bijeenkomst op 30 mei de aftrap met een introductie over het veranderende klimaat.
Programma:

Klimaatverandering en de impact op de landbouw (pdf)
Erno Bouma, Docent tuin- en akkerbouw (HAS)

Klimaatverandering en risico’s van (potentiële) quarantaine-organismen voor Nederland
Dirk Jan van der Gaag, Coördinerend specialistisch adviseur plantgezondheid (NVWA)

Onderzoek naar teeltmaatregelen in de toekomstige praktijk:

Virusoverdracht door vroege luizenvluchten in pootaardappel (pdf)
Diether de Jong, Specialist akkerbouw (Agrifirm)

Plantweerbaarheid en de invloed van weer en klimaat (pdf)
Marijn Nap, Technisch commercieel adviseur (Vlamings)

Invloed van weersextremen op ziekte- en plagendruk in open teelten (pdf)
Florien Gorter, Bacterioloog / microbieel ecoloog (WUR)

De sprekers op de bijeenkomst Klimaatverandering en Plantenziekten.
Vlnr Marijn Nap, Diether de Jong, Erno Bouma, Florien Gorter en Dirk-Jan van der Gaag.

Coördinerend specialistisch adviseur plantgezondheid Dirk Jan van der Gaag (NVWA) lichtte aan de hand van enkele voorbeelden toe hoe de risicobeoordeling verloopt van schadelijke (Q-)organismen. Met behulp van temperatuursmodellen van het KNMI en/of door ontwikkelingsproeven bij verschillende temperaturen kan een inschatting gemaakt worden van de overlevings- en vestigingskans van een schadelijk organisme. Zijn conclusie is dat voor veel (potentiële) Q’s het huidige Nederlandse klimaat nog te koud of aan de koele kant is. Door klimaatverandering neemt echter de kans op een uitbraak van veel Q’s toe, terwijl de kans op eliminatie kleiner wordt.

Vervolgens gingen twee adviseurs uit de praktijk, Diether de Jong (Agrifirm) en Marijn Nap (Vlamings), en onderzoeker Florien Gorter (WUR) in op het onderzoek dat al gedaan wordt en keken ze wat in de toekomst nodig is aan teeltaanpassingen om de klimaatverandering het hoofd te bieden.
Zo vertelde Diether de Jong in zijn presentatie over de toegenomen vectorendruk in pootaardappel en de toepassing van stro en olie om bladluizen te verwarren en zo virusoverdracht door vroege vluchten bladluizen te verminderen. Marijn Nap ging o.a. in op plantweerbaarheid en de invloed van nutrienten bij tolerantie van planten tegen kou, droogte en straling. Florien Gorter richt zich met haar onderzoek op het effect van weersextremen. Met gerichte veldexperimenten in polytunnels wordt gekeken naar de afname van de afweer van planten als gevolg van stress door extreme hitte, vocht of droogte. Allen waren het erover eens dat een goede samenwerking nodig is om gedegen onderzoek praktijkrijp te maken voor een robuuste en houdbare landbouw.

Themanummer Gewasbescherming
Begin juli verschijnt een themanummer van Gewasbescherming (55-3) over Klimaatverandering en Plantgezondheid, met daarin ook een verslag van de bijeenkomst.

Uitreiking van de KNPV-prijs 2024

Aan het einde van de bijeenkomst maakte Leendert Molendijk (voorzitter van de KNPV) bekend dat de KNPV-prijs 2024 voor uitzonderlijke bijdrage aan weerbare teelten en plantgezondheid, toegekend is aan Gert Kema.
Vervolgens las juryvoorzitter Piet Boonekamp het juryrapport voor, waarna Gert Kema in aanwezigheid van zijn familie de prijs (een speciaal ontworpen bronzen penning) overhandigd kreeg. Kema was blij verrast met de toekenning van de prijs: “Ik zag mezelf niet als prijswinnaar en had dit totaal niet verwacht. Maar het is een hele eer!”
In zijn lezing Van éénjarige modellen naar meerjarige problemen blikte Kema terug op zijn lange loopbaan in de plantgezondheid en de vele samenwerkingen.

In Gewasbescherming 553 verschijnt een uitgebreid verslag van de lezing.
Presentatie powerpoint Gert Kema (pdf) 

KNPV-prijs 2024
De KNPV-prijs wordt eens in de paar jaar toegekend. Naast een bronzen penning met inscriptie ontvangt de prijswinnaar ook een geldbedrag (€3000,-). In 2024 is de KNPV-prijs voor de zevende maal uitgereikt. Eerder ontvingen Gerrit Bollen (1999), Jan Carel Zadoks (2002), Frank Wijnands (2005), Joop van Lenteren (2008), Jan Bouwman (2013) en Piet Boonekamp (2021) de KNPV-prijs voor hun uitzonderlijke bijdragen aan het vakgebied der plantenziekten en gewasbescherming.
Meer over KNPV-prijs